朝代:元代
作者:耶律楚材
原文:
君本辽阳人,家居华表傍。随任来燕然,卜筑金台坊。
幼蒙父兄训,读书登上庠。大义治三传,左氏为纪纲。
诗书究微理,易道宗京房。吏学亦精妙,议论如馨香。
行道有馀力,下笔能诗章。典雅继李杜,浮华笑陈梁。
当年辟科举,郡国求圭璋。御围屡不捷,在前饶秕糠。
先生乃医隐,退身慕羲皇。难素透玄旨,针砭能起僵。
可并华扁迹,可联和缓芳。门生皆良医,西海高名扬。
昔我知君名,方且王事忙。兵尘隔东西,忽成参与商。
君初涉洛瀍,我已达燉煌。瀚海浪奔激,金山路徬徨。
西游几万里,两鬓今苍苍。西方好风土,大率无蚕桑。
家家植木绵,是为垄种羊。年年旱作魃,未识舞?鴹。
决水溉田圃,无岁无丰穰。远近无饥人,四野栖馀粮。
是以农民家,处处皆池塘。飞泉绕曲水,亦可斟流觞。
早春而晚秋,河中类馀杭。濯足或濯缨,肥水如沧浪。
杂花间侧柏,园林如绣妆。烂醉蒲萄酒,渴饮石榴浆。
随分有弦管,巷陌杂优倡。佳人多碧髯,皎皎白衣裳。
市井安丘坟,畎亩连城隍。货钱无孔郭,卖饭称斤量。
甘瓜如马首,大者狐可藏。采杏兼食核,餐瓜悉去瓤。
西瓜大如鼎,半枚已满筐。芭榄贱如枣,可爱白沙糖。
人生为口腹,何必思吾乡。一住十馀年,物我皆相忘。
神祖上仙去,圣主登明堂。驲骑徵我归,忝位居岩廊。
河表寒旧盟,鄜秦成战场。翠华乃南渡,鸾驭声锵锵。
六军临孟津,偏师出太行。间路入斜谷,南鄙侵寿唐。
犄角皆受敌,应战实未遑。一旦汴梁破,何足倚金汤。
下诏求名医,先生隐药囊。驰轺来北阙,失措空仓惶。
我于群鸡中,忽见孤凤凰。下马执君手,涕泪其如滂。
我叹白头翁,君亦嗟髯郎。停灯话旧事,谈笑吐肺肠。
酬酢觅佳句,沈思搜微茫。湛然访医药,预备庸何妨。
高君略启口,确论闻未尝:「医术与治道,二者元一方。
武事类药石,文事如膏粱。膏粱日日用,药石藏巾箱。
一朝有急病,药石施锋铓。病愈速藏药,膏粱复如常。
缓急寇难作,大剑须长枪。寇止兵弗戢,自焚必不长。
发表勿攻里,治内无外伤。朝廷有内乱,安可摇边疆。
疆场或警急,中变决自戕。阴病阳脉生,阳症阴脉亡。
暴法譬之阴,仁政喻之阳。太平虽日久,恣暴降百殃。
大乱遍天下,行仁降百祥。一君必二臣,佐使仍参详。
不殊世间事,烝民无二王。国老似甘草,良将比大黄。
一缓辅一急,一柔济一刚。病来不速治,安居养豺狼。
疾作傥无药,遇水泛舟航。病固有寒热,药性分温凉。
疗热用连糵,理寒宜桂姜。君子与小人,礼刑令相当。
虚者补其嬴,实者泻其强。扶衰食枸杞,破血服槟榔。
抑高举其下,天道犹弓张。损馀补不足,贫富无低昂。
寒多成冷痼,热盛为疮疡。政猛民伤残,政慢贼猖狂。
保生必求源,胃府为太仓。四时胃为主,端居镇中央。
朝廷天下本,本固邦家昌。实实而虚虚,其谋元不臧。
五行不偏胜,所以寿而康。太宗平府兵,是致威要荒。
未病宜预治,未乱宜预防。贼臣弑君父,祸难生萧墙。
辨之由不早,即渐成坚霜。心腹尚难治,况复及膏肓。」
湛然闻此语,不觉兴胡床。谢君赠诲言,苦口如药良。
问一而得二,和璧并夜光。走笔书新诗,一笑呈龙冈。
jūn běn liáo yáng rén , jiā jū huá biǎo bàng 。 suí rèn lái yàn rán , bǔ zhù jīn tái fāng 。
yòu mēng fù xiōng xùn , dú shū dēng shàng xiáng 。 dà yì zhì sān chuán , zuǒ shì wèi jì gāng 。
shī shū jiū wēi lǐ , yì dào zōng jīng fáng 。 lì xué yì jīng miào , yì lùn rú xīn xiāng 。
xíng dào yǒu yú lì , xià bǐ néng shī zhāng 。 diǎn yǎ jì lǐ dù , fú huá xiào chén liáng 。
dāng nián pì kē jǔ , jùn guó qiú guī zhāng 。 yù wéi lǚ bù jié , zài qián ráo bǐ kāng 。
xiān shēng nǎi yī yǐn , tuì shēn mù xī huáng 。 nán sù tòu xuán zhǐ , zhēn biān néng qǐ jiāng 。
kě bìng huá biǎn jì , kě lián hé huǎn fāng 。 mén shēng jiē liáng yī , xī hǎi gāo míng yáng 。
xī wǒ zhī jūn míng , fāng qiě wáng shì máng 。 bīng chén gé dōng xī , hū chéng cān yù shāng 。
jūn chū shè luò chán , wǒ yǐ dá dùn huáng 。 hàn hǎi làng bēn jī , jīn shān lù páng huáng 。
xī yóu jǐ wàn lǐ , liǎng bìn jīn cāng cāng 。 xī fāng hǎo fēng tǔ , dà lǜ wú cán sāng 。
jiā jiā zhí mù mián , shì wèi lǒng zhǒng yáng 。 nián nián hàn zuò bá , wèi shí wǔ ? ? yáng 。
jué shuǐ gài tián pǔ , wú suì wú fēng ráng 。 yuǎn jìn wú jī rén , sì yě qī yú liáng 。
shì yǐ nóng mín jiā , chù chù jiē chí táng 。 fēi quán rào qǔ shuǐ , yì kě zhēn liú shāng 。
zǎo chūn ér wǎn qiū , hé zhōng lèi yú háng 。 zhuó zú huò zhuó yīng , féi shuǐ rú cāng làng 。
zá huā jiān cè bǎi , yuán lín rú xiù zhuāng 。 làn zuì pú táo jiǔ , kě yǐn shí liú jiāng 。
suí fēn yǒu xián guǎn , xiàng mò zá yōu chàng 。 jiā rén duō bì rán , jiǎo jiǎo bái yī cháng 。
shì jǐng ān qiū fén , quǎn mǔ lián chéng huáng 。 huò qián wú kǒng guō , mài fàn chēng jīn liàng 。
gān guā rú mǎ shǒu , dà zhě hú kě cáng 。 cǎi xìng jiān shí hé , cān guā xī qù ráng 。
xī guā dà rú dǐng , bàn méi yǐ mǎn kuāng 。 bā lǎn jiàn rú zǎo , kě ài bái shā táng 。
rén shēng wèi kǒu fù , hé bì sī wú xiāng 。 yī zhù shí yú nián , wù wǒ jiē xiāng wàng 。
shén zǔ shàng xiān qù , shèng zhǔ dēng míng táng 。 rì qí zhēng wǒ guī , tiǎn wèi jū yán láng 。
hé biǎo hán jiù méng , fū qín chéng zhàn chǎng 。 cuì huá nǎi nán dù , luán yù shēng qiāng qiāng 。
liù jūn lín mèng jīn , piān shī chū tài xíng 。 jiān lù rù xié gǔ , nán bǐ qīn shòu táng 。
jī jiǎo jiē shòu dí , yīng zhàn shí wèi huáng 。 yī dàn biàn liáng pò , hé zú yǐ jīn tāng 。
xià zhào qiú míng yī , xiān shēng yǐn yào náng 。 chí yáo lái běi quē , shī cuò kōng cāng huáng 。
wǒ yú qún jī zhōng , hū jiàn gū fèng huáng 。 xià mǎ zhí jūn shǒu , tì lèi qí rú pāng 。
wǒ tàn bái tóu wēng , jūn yì jiē rán láng 。 tíng dēng huà jiù shì , tán xiào tǔ fèi cháng 。
chóu zuò mì jiā jù , shěn sī sōu wēi máng 。 zhàn rán fǎng yī yào , yù bèi yōng hé fáng 。
gāo jūn lüè qǐ kǒu , què lùn wén wèi cháng : 「 yī shù yǔ zhì dào , èr zhě yuán yī fāng 。
wǔ shì lèi yào shí , wén shì rú gāo liáng 。 gāo liáng rì rì yòng , yào shí cáng jīn xiāng 。
yī cháo yǒu jí bìng , yào shí shī fēng máng 。 bìng yù sù cáng yào , gāo liáng fù rú cháng 。
huǎn jí kòu nán zuò , dà jiàn xū cháng qiāng 。 kòu zhǐ bīng fú jí , zì fén bì bù cháng 。
fā biǎo wù gōng lǐ , zhì nèi wú wài shāng 。 cháo tíng yǒu nèi luàn , ān kě yáo biān jiāng 。
jiāng chǎng huò jǐng jí , zhōng biàn jué zì qiāng 。 yīn bìng yáng mài shēng , yáng zhèng yīn mài wáng 。
bào fǎ pì zhī yīn , rén zhèng yù zhī yáng 。 tài píng suī rì jiǔ , zì bào jiàng bǎi yāng 。
dà luàn biàn tiān xià , xíng rén jiàng bǎi xiáng 。 yī jūn bì èr chén , zuǒ shǐ réng cān xiáng 。
bù shū shì jiān shì , zhēng mín wú èr wáng 。 guó lǎo sì gān cǎo , liáng jiāng bǐ dà huáng 。
yī huǎn fǔ yī jí , yī róu jì yī gāng 。 bìng lái bù sù zhì , ān jū yǎng chái láng 。
jí zuò tǎng wú yào , yù shuǐ fàn zhōu háng 。 bìng gù yǒu hán rè , yào xìng fēn wēn liáng 。
liáo rè yòng lián niè , lǐ hán yí guì jiāng 。 jūn zǐ yǔ xiǎo rén , lǐ xíng lìng xiāng dāng 。
xū zhě bǔ qí yíng , shí zhě xiè qí qiáng 。 fú shuāi shí gǒu qǐ , pò xiě fú bīn láng 。
yì gāo jǔ qí xià , tiān dào yóu gōng zhāng 。 sǔn yú bǔ bù zú , pín fù wú dī áng 。
hán duō chéng lěng gù , rè shèng wèi chuāng yáng 。 zhèng měng mín shāng cán , zhèng màn zéi chāng kuáng 。
bǎo shēng bì qiú yuán , wèi fǔ wèi tài cāng 。 sì shí wèi wèi zhǔ , duān jū zhèn zhōng yāng 。
cháo tíng tiān xià běn , běn gù bāng jiā chāng 。 shí shí ér xū xū , qí móu yuán bù zāng 。
wǔ xíng bù piān shèng , suǒ yǐ shòu ér kāng 。 tài zōng píng fǔ bīng , shì zhì wēi yào huāng 。
wèi bìng yí yù zhì , wèi luàn yí yù fáng 。 zéi chén shì jūn fù , huò nán shēng xiāo qiáng 。
biàn zhī yóu bù zǎo , jí jiàn chéng jiān shuāng 。 xīn fù shàng nán zhì , kuàng fù jí gāo huāng 。 」
zhàn rán wén cǐ yǔ , bù jué xìng hú chuáng 。 xiè jūn zèng huì yán , kǔ kǒu rú yào liáng 。
wèn yī ér dé èr , hé bì bìng yè guāng 。 zǒu bǐ shū xīn shī , yī xiào chéng lóng gāng 。